(High Intensity Focused Ultrasound– Υψηλής έντασης εστιαζόμενος υπέρηχος ή υπέρηχοι υψηλής συχνότητας)
Η θεραπεία με την χρήση υπερήχου υψηλής συχνότητας είναι μια από τις ελάχιστα επεμβατικές σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στον κλινικά εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη. Πρόκειται για μία τεχνική όπου εστιασμένοι υπέρηχοι υψηλής έντασης προκαλούν αύξηση της θερμότητας στους ιστούς καταστρέφοντας τις κυτταρικές δομές, λόγω αποδόμησης των πρωτεϊνών τους και πηκτικής νέκρωσης.
Το ενδιαφέρον στους υπερήχους υψηλής συχνότητας (HIFU) συνίσταται στο ότι πρόκειται για μια μη επεμβατική μέθοδο η οποία χαρακτηρίζεται αφ’ ενός από την ικανότητα ακριβούς «στόχευσης» της ενέργειας σε συγκεκριμένο όγκο ιστού, έτσι ώστε να μην προκαλείται θερμική βλάβη στους γειτονικούς ιστούς και αφετέρου από την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων, χωρίς τη χρήση ακτινοβολίας ή χειρουργικών τομών.
Από τη δεκαετία του ’30 ήταν γνωστό ότι ο ιστός μπορεί να καταστραφεί από απόσταση, με την χρήση υπερήχων υψηλής συχνότητας, ενώ από τη δεκαετία του ’90 ξεκίνησε να ερευνάται, η χρήση του HIFU στην θεραπεία του εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη, για να φτάσουμε σήμερα σε πληθώρα δημοσιευμένων μελετών από την κλινική εφαρμογή αυτής της μεθόδου. Σήμερα περισσότεροι από 30,000 ασθενείς έχουν αντιμετωπιστεί με HIFU σε πάνω από 176 κέντρα παγκοσμίως.
Ο μηχανισμός δράσης του HIFU περιλαμβάνει την αλληλεπίδραση των υπερηχοικών κυμάτων με τους ιστούς κατά την οποία παράγεται θερμότητα (>65 oC), δημιουργία κοιλότητας με φυσαλίδες, με τελικό αποτέλεσμα την πηκτική ιστική νέκρωση.
Υπάρχουν δύο διαθέσιμα συστήματα HIFU που έχουν κατασκευαστεί και σχεδιαστεί για την θεραπεία του καρκίνου του προστάτη με μικρές διαφορές μεταξύ τους. Τα πρώτα θεραπευτικά αποτελέσματα ήταν αρχικά διαθέσιμα από το Sonablate® (το 2002, κυρίως στην Ασία) και μετέπειτα από το Ablatherm®(το 2005, κυρίως στην Ευρώπη).
Η θεραπεία εκτελείται υπό γενική ή ραχιαία αναισθησία και διαρκεί 1 ως 2 1/2 ώρες, ανάλογα με τον όγκο του προστάτη. Πριν την εφαρμογή της θεραπείας εκτελείται συχνά μια περιορισμένης έκτασης διουρηθρική αφαίρεση του προστατικού αδενώματος (TURP) για να μειωθεί ο κίνδυνος της μετεγχειρητικής επίσχεσης ούρων. Στους περισσότερους ασθενείς απαιτείται η τοποθέτηση ενός ουρηθρικού ή υπερηβικού καθετήρα για μερικές ημέρες.
Στη συνέχεια εισάγεται το διορθικό probe (φωτό δεξιά) το οποίο λειτουργεί τόσο ως κλασικός απεικονιστικός υπέρηχος (ηχοβολέας 7,5 MHz) όσο και ως θεραπευτικός υπέρηχος (ηχοβολέας 3 MHz). Οι κινήσεις του διορθικού probe γίνονται σε 3 διαστάσεις και ελέγχονται από ρομποτικό σύστημα το οποίο ανιχνεύει συνεχώς την απόσταση του ηχοβολέα από το τοίχωμα του ορθού για την αποφυγή κακώσεων. Ακόμη το σύστημα διαθέτει ανιχνευτή κίνησης ώστε η θεραπεία να διακόπτεται αμέσως μόλις ανιχνευθεί η παραμικρή κίνηση του ασθενούς.
Οι πιο συχνές παρενέργειες που έχουν παρατηρηθεί μετά από θεραπεία με HIFU είναι:
–Δυσκολία στην ούρηση ή επίσχεση ούρων, στενώματα ουρήθρας ή αυχένα της κύστης σε ποσοστό 4-30%. Σημαντική μείωση της συχνότητας της επίσχεσης και του χρόνου καθετηριασμού παρατηρήθηκε με TURP πριν την θεραπεία με HIFU.
–Stress ακράτεια των ούρων (σε ποσοστά από 1 έως 14%).
Στυτική δυσλειτουργία εμφανίζεται σε ποσοστό 39%-48% των ασθενών μετά την 1η θεραπεία και σε ποσοστό 55% των ασθενών μετά την 2η θεραπεία. Η εφαρμογή πρωτοκόλλου HIFU για την προφύλαξη των νευροαγγειακών δεματίων ενώ μείωσε τα ποσοστά Σ.Δ, συνοδεύτηκε από σημαντικά ποσοστά τοπικής υποτροπής (15%).
-Το ορθοουρηθρικό συρίγγιο (fistula) που αποτέλεσε αρχικά την πιο σοβαρή και επίφοβη επιπλοκή έχει σχεδόν εξαφανιστεί μετά την εφαρμογή μέτρων προστασίας του ορθού (μείωση της συχνότητας από 3,5% σε 0,5%).
Η αποτελεσματικότητα του HIFU στον εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη και η πρόβλεψη της έκβασης της θεραπείας δεν μπορεί φυσικά να γίνει με βάση παθολογοανατομικά χαρακτηριστικά λόγω της απουσίας ιστολογικού δείγματος. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη να εξετάζονται άλλες παράμετροι όπως η τιμή του PSA ναδίρ ως έμμεσοι προγνωστικοί δείκτες αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Από τα συμπεράσματα των έως τώρα μελετών αποδεικνύεται ότι μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της θεραπείας παρατηρήθηκε σε ασθενείς με PSA ναδίρ μετά από HIFU ≤ 0.2 ng/ml στους 3-6 μήνες. Σε πρόσφατες μελέτες διαπιστώθηκε ότι το ποσοστό των ασθενών που είναι ελεύθεροι βιοχημικής υποτροπής στην 8ετία ήταν 83% και η συνολική επιβίωση στην 8ετία είναι 98%. Αύξηση του PSA κατά 1.2 ng/mL πάνω από την τιμή ναδίρ θεωρείται βιοχημική υποτροπή.
Σήμερα ο καρκίνος του προστάτη διαγιγνώσκεται νωρίτερα και οι θεραπευτικές επιλογές έχουν αλλάξει σε σχέση ακόμη και με λίγα χρόνια πριν καθώς παρατηρείται μια αυξανόμενη στροφή στις ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες. Σε αυτές ανήκει το διορθικό HIFU, μια θεραπευτική επιλογή που χαρακτηρίζεται από ρομποτική ακρίβεια, ασφάλεια και αποτελεσματικότητα στον έλεγχο της νόσου. Στα πλεονεκτήματα της μεθόδου συγκαταλέγονται η απουσία ουλών, τομών και ακτινοβολίας, η δυνατότητα εστιακής καταστροφής του καρκινικού φορτίου χωρίς επίδραση στους γειτονικούς ιστούς, η δυνατότητα επανάληψης της θεραπείας καθώς και η ένδειξη εφαρμογής της σε αποτυχία άλλων θεραπείων (ακτινοβολία, ριζική προστατεκτομή,βραχυθεραπεία).
Το HIFU αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη εστιακή θεραπεία στην σύγχρονη αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη.
Η μέθοδος από ότι γνωρίζουμε δεν εφαρμόζεται στη χώρα μας ακόμη.