Ως αζωοσπερμία ορίζεται η απουσία σπερματοζωαρίων στο σπέρμα και αποτελεί την πιο σοβαρή εκδήλωση ανδρικής στειρότητας.
Διακρίνεται σε αποφρακτική και μη αποφρακτική αζωοσπερμία
Ασπερμία είναι η απουσία σπέρματος στην εκσπερμάτιση.
Η συχνότητα της αζωοσπερμίας κυμαίνεται στο 2% στο γενικό πληθυσμό, ενώ ανάμεσα σε μη γόνιμους άνδρες κυμαίνεται από 5% έως 20%.
Τι είναι η αποφρακτική αζωοσπερμία ;
Στην αποφρακτική αζωοσπερμία υπάρχει απόφραξη στην αποχετευτική οδό του σπέρματος, η οποία μπορεί να είναι συγγενής (δηλαδή εκ γενετής) ή επίκτητη (να παρουσιάστηκε σε κάποια φάση της ζωής για κάποιο λόγο).
Τα αίτια είναι πολλά:
Συγγενή αίτια αποφρακτικής αζωοσπερμίας
• Απουσία επικοινωνίας του όρχεος (στο επίπεδο των εκφορητικών σωληναρίων) με την επιδιδυμίδα
• Πλήρης ατρησία του σπερματικού πόρου και τη επιδιδυμίδας
• Απουσία του ενός ή και των δύο σπερματικών πόρων ή/και των σπερματοδόχων κύστεων
Επίκτητα αίτια αποφρακτικής αιτιολογίας
• Φλεγμονές (οξεία επιδιδυμίτιδα,κ.ά) , φυματίωση
• Εθελουσία απολίνωση του σπερματικού πόρου (μέθοδος ανδρικής αντισύλληψης , ιδιαίτερα δημοφιλής στις Η.Π.Α)
• Επιπλοκές χειρουργικών επεμβάσεων στην βουβωνική χώρα ή στο όσχεο (διαβάστε και παρακάτω)
Τι είναι η μη αποφρακτική αζωοσπερμία;
Η μη αποφρακτική αζωοσπερμία οφείλεται σε σοβαρή μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων , λόγω παθολογικής σπερματογένεσης (παραγωγής σπερματοζωαρίων) από τους όρχεις (δηλαδή δεν παράγουν οι όρχεις σπερματοζωάρια σε αντίθεση με την αποφρακτική αζωοσπερμία που οι όρχεις παράγουν κανονικά σπερματοζωάρια, αλλά τα τελευταία δεν μπορούν να εξέλθουν με το σπέρμα λόγω απόφραξης σε κάποιο σημείο της εκφορητικής οδού του σπέρματος).
Που μπορεί να οφείλεται η αζωοσπερμία (αποφρακτική και μη αποφρακτική) ;
Η αζωοσπερμία μπορεί να οφείλεται σε πάρα πολλά αίτια;
• Φλεγμονές (π.χ. επιδιδυμίτιδα- σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα)
• Ιστορικό κρυψορχίας
• Ιστορικό συστροφής του όρχεος
• Η ύπαρξη κιρσοκήλης (μπορεί να αποτελεί αιτία αζωοσπερμίας ή συνυπάρχον εύρημα)
• Καρκίνος όρχεων (είναι πιο συχνός σε αζωοσπερμικούς άνδρες) και η χημειοθεραπεία που ακολουθεί ως συμπληρωματική θεραπεία
• Υποσπαδίας και επισπαδίας
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Παχυσαρκία
• Δρεπανοκυταρική αναιμία
• Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
• Κυστική ίνωση ( συγγενής απουσία σπερματικών πόρων)
• Προηγηθείσα χειρουργική επέμβαση στη βουβωνική χώρα (π.χ. βουβωνοκήλη) ή στο όσχεο (αυξάνει την πιθανότητα μιας αζωοσπερμίας αποφρακτικής αιτιολογίας)
• Όγκοι στην υπόφυση (ανοσμία ή διαταραχές της όρασης μπορεί να υποδηλώνουν μια υποκείμενη νόσο σε έναν αδένα που βρίσκεται στον εγκέφαλο και λέγεται υπόφυση)
• Χρήση ορισμένων φαρμάκων ( ερυθρομυκίνη, τετρακυκλίνες, νιτροφουραντοίνη, νεομυκίνη, γενταμυκίνη, σιμετιδίνη, αλλοπουρινόλη, κολχικίνη, κυκλοσπορίνη, κ.ά. )
• Η χρήση κοκαΐνης, μαριχουάνας , αναβολικών στεροειδών και αλκοόλης
• Διάφορες γενετικές ανωμαλίες στο DNA (σύνδρομο Klinefelter, κ.α.)
• Ιδιοπαθή αίτια (δεν γνωρίζουμε την αιτία)
Αντιμετωπίζεται η αζωοσπερμία;
Ανάλογα με την αιτιολογία της.
Στη μη αποφρακτικού τύπου αζωοσπερμία που οφείλεται σε βαριά βλάβη του σπερματικού επιθηλίου στους όρχεις , αλλά και σε άλλες αιτίες, μέχρι πρόσφατα επικρατούσε η άποψη ότι δεν επιδέχεται θεραπείας. Αρκετά νέα κλινικά ευρήματα άλλαξαν αυτή την αντίληψη και σήμερα προχωρούμε και σε αυτούς τους ασθενείς σε αναζήτηση σπερματοζωαρίων με βιοψία από τους όρχεις, γιατί υπάρχει η πιθανότητα ανεύρεσης ολίγων σπερματοζωαρίων σε κάποιες περιοχές του όρχεος, παρά το γεγονός του προβλήματος γενικότερα στη σπερματογένεση.
Στο Weil Cornell New York Hospital (εξιδεικευμένο κέντρο στις Η.Π.Α) ανευρέθησαν με τη μέθοδο TESE (διαβάστε παρακάτω ) σπερματοζωάρια στο 58% των ζευγαριών και στη συνέχεια επιτεύχθηκε κλινική εγκυμοσύνη στο 55% των ζευγαριών με τη μέθοδο ICSI (διαβάστε επίσης παρακάτω στο κείμενο).
Στην αποφρακτικού τύπου αζωοσπερμία μπορούν να γίνουν ορισμένες επεμβάσεις, ανάλογα με το σημείο της απόφραξης, για να αρθεί (αποκατασταθεί) η απόφραξη που εμποδίζει τη διέλευση του σπέρματος, όπως:
Η αναστόμωση του σπερματικού πόρου (vasostomy) σε περίπτωση απόφραξης του (εικόνα κάτω) από λοιμώξεις, τραύματα, ή από απολίνωση (δέσιμο) κατά την διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων ή εκτομής του.
Η τελευταία περίπτωση (εκτομή) αποτελεί τρόπο ανδρικής αντισύλληψης , ιδιαίτερα δημοφιλή στις Η.Π.Α και στην κεντρική Ευρώπη, όχι όμως και στην χώρα μας.
Η επιδιδυμοσπερματική αναστόμωση ( vasoepididymostomy), σε αυτή την περίπτωση γίνεται δηλαδή παράκαμψη του αποφραγμένου σημείου της επιδιδυμίδας (συνήθως στην ουρά της) με αναστόμωση του σπερματικού πόρου με την κεφαλή της επιδιδυμίδας (εικόνα δεξιά στο κείμενο ).
Διουρηθρική διάνοιξη, διαστολή με μπαλόνι ή εκτομή στο επίπεδο του σπερματικού λοφιδίου του εκσπερματιστικού πόρου σε περίπτωση απόφραξης του τελευταίου.
Οι παραπάνω τεχνικές αποκατάστασης της βατότητας της εκφορητικής οδού του σπέρματος έχουν ποσοστά επιτυχίας που κυμαίνονται από 50% έως και 90% όσον αφορά την αποκατάσταση της απόφραξης , τα ποσοστά όμως επίτευξης εγκυμοσύνης είναι πολύ μικρότερα και κυμαίνονται από 20% έως 45%.
Εναλλακτικά γίνεται μικροχειρουργική αναζήτηση και λήψη σπερματοζωαρίων είτε από την επιδιδυμίδα με τη μέθοδο MESA (Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration), είτε από τους όρχεις με τη μέθοδο TESE (Testicular Sperm Extraction). Σε κάθε περίπτωση κρίνεται σκόπιμη η κρυοκατάψυξη σπερματοζωαρίων (δείτε σε άλλο σημείο στο site, περιήγηση-εξετάσεις) για μελλοντικές προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποιήσης (π.χ. ICSI). Η τελευταία έχει ένδειξη στην πλήρη αζωοσπερμία.
Τα ποσοστά εγκυμοσύνης με τις μεθόδους εξωσωματικής γονιμοποίησης, είτε με την κλασσική IVF (In Vitro Fertilization), είτε με την ICSI (Intra Cytoplasmic Sperm Injection) είναι περίπου στο ίδιο ποσοστό που κυμαίνεται από 40% έως 50% για γυναίκες έως 35 χρόνων (εικόνα κάτω).
Ο σκοπός του ουρολόγου – ανδρολόγου που είναι ειδικευμένος στην ανδρική υπογονιμότητα πρέπει να ταυτίζεται με αυτόν του υπογόνιμου ζευγαριού που είναι η τεκνοποίηση. Στα πλαίσια αυτά πρέπει ο ουρολόγος να είναι σε θέση να ενημερώσει επαρκώς το ζευγάρι για το πρόβλημα της αζωοσπερμίας, να διερευνήσει όλα τα πιθανά αίτια πρόκλησης της και να προτείνει στο ζευγάρι τον πιο κατάλληλο τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος.